Jana 8:58

W BT werset ten brzmi następująco: „Rzekł do nich Jezus: ‚Zaprawdę, zaprawdę powiadam wam: Zanim Abraham stał się, JA JESTEM [gr. egò eimí]’”. (W Bg, Bw, Bp, jak również w przekładach: Wujka, Szczepańskiego, Dąbrowskiego, Kowalskiego, Brandstaettera czytamy „jam jest” albo „ja jestem”, przy czym w niektórych użyto w tym wypadku wielkich liter, aby wywołać wrażenie, że chodzi o tytuł. W ten sposób usiłuje się łączyć to wyrażenie z wypowiedzią w Wyjścia 3:14, gdzie według BT i Bp Bóg w odniesieniu do siebie posługuje się tytułem „JESTEM”). Jednak w NŚ tak oddano ten fragment Jana 8:58: „Zanim Abraham zaczął istnieć, ja już byłem” (podobnie oddaje to przekład Romaniuka).
Które tłumaczenie jest zgodne z kontekstem? W pytaniu Żydów (werset 57), na które Jezus odpowiedział, chodziło o jego wiek, a nie o tożsamość. A zatem logicznie rzecz biorąc, odpowiedź Jezusa dotyczyła jego wieku, czasu jego istnienia. Co ciekawe, nigdy nie próbowano odnieść wyrażenia egò eimí jako tytułu do ducha świętego.
W książce Archibalda T. Robertsona A Grammar of the Greek New Testament in the Light of Historical Research (Gramatyka greckiego Nowego Testamentu w świetle badań historycznych) czytamy: „Czasownik [eimí] (...) używany jest niekiedy jak inne czasowniki w formie orzeczenia i oznacza istnienie, tak jak w (...) [egò eimí] (Jana 8:58)” (Nashville, Tennessee 1934, s. 394).

 

 

Dalej:

Stan wspomniany w Ewangelii według Jana 8:58 rozpoczął się, „zanim Abraham zaczął istnieć”, i w dalszym ciągu trwa. W tej sytuacji grecki czasownik εἰμί (eimi), podany w pierwszej osobie liczby pojedynczej, w czasie teraźniejszym trybu oznajmującego, słusznie przetłumaczono za pomocą czasu przeszłego. Wprawdzie eimi, biorąc dosłownie, jest formą czasu teraźniejszego, ponieważ jednak poprzedza ją aorystyczna fraza bezokolicznikowa odniesiona do przeszłości Abrahama, należy uznać, iż w tym wypadku chodzi o tak zwane praesens historicum, czyli czas teraźniejszy użyty w narracji zamiast czasu przeszłego. Hadley i Allen tak piszą na ten temat: „CZAS TERAŹNIEJSZY HISTORYCZNY. W żywej narracji przeszłe zdarzenie jest często rozumiane i opisywane jako rozgrywające się w chwili obecnej (...) W takim zastosowaniu czas teraźniejszy bywa bez skrępowania używany zamiennie z czasami przeszłymi (...)” (Greek Grammar, par. 828).
Z kolei A. T. Robertson, autor dzieła A Grammar of the Greek New Testament in the Light of Historical Research (Gramatyka grecka Nowego Testamentu w świetle badań historycznych), wyjaśnia na stronach 866-869 pod hasłem „Czas teraźniejszy historyczny”: „Ta plastyczna konstrukcja jest znana we wszystkich językach, zwłaszcza w użyciu potocznym (...) w greckim spotyka się ją znacznie częściej niż w angielskim; stanowi ocalały element ‚pierwotnego pnia językowego’. ‚Poprzedza podział na formę niedokonaną i aoryst’. (...) Występuje dość często w LXX [Septuagincie], (...) Hawkins naliczył w LXX aż 337 wypadków posłużenia się czasem teraźniejszym historycznym. Używa go również Józef Flawiusz. Przykłady z Nowego Testamentu są wręcz uderzające. Czas ten nie zawsze jest aorystyczny. Może oznaczać czynność trwającą, jak to jest w wypadku imperfektu. (...) Hawkins (...) znalazł 93 przykłady użycia czasu teraźniejszego historycznego w Ewangelii według Mateusza (z czego 15 w przypowieściach) i aż 162 w Ewangelii według Jana oraz 151 u Marka. Konstrukcja ta rzadko występuje w pozostałej części Nowego Testamentu. Najczęściej pojawia się w Ewangeliach: według Marka, Jana, Mateusza, w takiej właśnie kolejności (...)”.

 

 

W odniesieniu do księgi Wyjścia:

 

W Księdze Wyjścia 3:14 (BT) wyraz „JESTEM” jest użyty jako tytuł Boga w celu zwrócenia uwagi na to, że On rzeczywiście istnieje i spełni wszystko, co obiecał. W książce The Pentateuch and Haftorahs dr J.H. Hertz tak powiada o tym wyrazie: „Dla żyjących w niewoli Izraelitów miało to znaczyć: ‛Chociaż On nie ukazał wam jeszcze swej potęgi, doprowadzi do tego; jest wieczny i na pewno was wyswobodzi’. Większość współczesnych w ślad za Rashim [francuskim komentatorem Biblii i Talmudu] oddaje [Wyjścia 3:14] przez ‛Będę, kim będę’”.
W Jana 8:58 występuje całkiem inny wyraz niż w Księdze Wyjścia 3:14. Jezus nie posłużył się nim jako imieniem albo tytułem, tylko chodziło mu o wyjaśnienie swego przedludzkiego istnienia. Warto więc zwrócić uwagę, jak inne przekłady Biblii oddają słowa z Jana 8:58:
1869: „Zanim Abraham był, ja byłem” (The New Testament G.R. Noyesa).
1935: „Istniałem, zanim się urodził Abraham!” (The Bible—An American Translation J.M.P. Smitha i E.J. Goodspeeda).
1965: „Zanim Abraham się urodził, ja już byłem tym, kim jestem” (Das Neue Testament Jörga Zinka).
1981: „Żyłem już, zanim Abraham się urodził!” (The Simple English Bible).
1984: „Zanim się pojawił Abraham, ja istnieję” (New World Translation of the Holy Scriptures).
Tak więc występujące tu wyrażenie greckie znaczy, że stworzony przez Boga „pierworodny”, Jezus, istniał już na długo przed urodzeniem się Abrahama (Kolosan 1:15; Przysłów 8:22, 23, 30; Objawienie 3:14).
I znowu kontekst świadczy o tym, że właśnie tak należy to rozumieć. Żydzi chcieli wówczas ukamienować Jezusa za jego wypowiedź, iż „widział Abrahama”, chociaż — jak mówili — nie miał jeszcze 50 lat (werset 57). W naturalnym odruchu Jezus postanowił powiedzieć im prawdę o swoim wieku. Dlatego oznajmił im, że ‛żył już, zanim Abraham się urodził!’ (The Simple English Bible).

 

Werset ten sam w sobie nic nie mówi o tym, jak długo Jezus istniał przed Abrahamem, ale zdaniem zwolenników Trójcy słowa te dowodzą, że Jezus istniał wiecznie. Dość typowa jest pod tym względem wypowiedź pewnego komentatora: „Ważne jest dostrzeganie różnicy między tymi dwoma czasownikami. Życie Abrahama było doczesne, a więc miało początek w czasie. Toteż Abraham zaczął istnieć, czyli urodził się [po grecku: genestai]. Życie Jezusa zaś trwało od wieczności (od zrodzenia) po wieczność. Stąd użycie formuły wskazującej na absolutne, nie kończące się istnienie: jestem [po grecku: ego eimi]”.

 

ps.
W 8 rozdziale Księgi Przysłów użyto podobnego języka w odniesieniu do uosobionej „mądrości”. Według greckiej Septuaginty mądrość mówi tam o sobie jako o „początku [arke] drogi [Bożej] dla Jego dzieł” oraz twierdzi, że istniała, „zanim czas się zaczął, zanim [On] stworzył ziemię” (Prz. 8:22, 23, Bagster). Czy to nasuwa wniosek, że uosobiona mądrość istniała przedtem wiecznie? Nie, ponieważ werset dwudziesty drugi rozpoczyna się od słów wypowiedzianych przez mądrość: „Pan stworzył [greckie: ektise] mnie”.