Imię Boże w Pismach Greckich

Bezwzględnie nie podlega żadnej zdrowej dyskusji fakt, iż Biblia podaje imię - jedynego prawdziwego Boga. Nie podlega dyskusji również fakt, iż występuje ono ok 6800 razy w pismach hebrajskich (ST). W przekładach na język polski jest ono oddawane:

• Jahwe (np. Biblia Tysiąclecia, wydanie II - ok 6000 razy)
• Jehowa (np. Biblia Gdańska, Przekład Nowego Świata)
• Jah - skrócona forma imienia Bożego (w różnych przekładach)

Pomijając spory dotyczące formy w jakiej jest tłumaczone imię Boże* - należy się zastanowić , dlaczego pomimo występowania bezsprzecznie imienia Boga w Pismach Hebrajskich, polscy tłumacze usuwają je ze swoich przekładów , zastępując je terminami: „Pan", „Bóg", etc.
Dlaczego imię Boże jest usuwane z polskich przekładów? Odpowiedź na to pytanie jest bardzo istotna i każdy szczery badacz Biblii musi je sobie zadać i na nie odpowiedzieć.

Czy jednak imię Boże występowało w Chrześcijańskich Pismach Greckich (NT)?

1. Znaczenie imienia w kontekście Biblii

Chrześciajńskie Pisma Greckie to mniej więcej jedna piąta całej Biblii. Wiemy zatem , że w czterech piątych, imię Boga występuje ok 7000 razy, nikt rozsądny i znający Biblię nie znajdzie powodu dlaczego to imię miało by zatem nie występować ani razu w Pismach Greckich. Chociażby nawet tylko biorąc pod uwagę:
- wypowiedzi Jezusa o imieniu Bożym (Jana 17:6-26, Mt 6:9, etc.)
- czytanie przez Jezusa fragmentów Pism Hebrajskich (por. Mt 4:4, 7, 10 z Pwt 8:3; 6:16, 13; Mt 22:37 z Pwt 6:5; Mt 22:44 z Ps 110:1 oraz Łk 4:16-21 z Iz 61:1, 2)
- znaczenie jakie przypisywał Bóg swemu imieniu w Pismach Hebrajskich

2. Przypisy, a nie tekst

W Biblii Tysiąclecia wydanie II , werset w Mr 14:61 brzmi: „...Czy Ty jesteś Mesjasz, Syn Błogosławionego*?" - gwiazdka oznacza przypis, a w przypisie czytamy: „Tak zamiast właściwego imienia "Jahwe"." - zdjęcie:

Czyli tak naprawdę w tekście powinno pojawić się „Czy Ty jesteś Mesjasz, Syn Jahwe?".
Chyba nie wymaga to już żadnego komentarza.

3. Występuje w każdym przekładzie

W każdym przekładzie Pism Greckich imię to powinno występować bezwzględnie. Dlaczego?
Ponieważ w istocie występuje, ale tłumacze dopuszczają się pewnego rodzaju „oszustwa". Oto dowód:
W księdze Objawienia (Apokalipsa) w 19: 1-6, występuje zwrot w którym występuje skrócona forma imienia Boga: „Jah" - chodzi o zwrot oddawany jako „Alleluja"(halelu-Jáh). Jest to nieprzetłumaczony na język polski zwrot, który po tłumaczeniu brzmi: „Chwalcie Jah", Biblia Tysiąclecia wyd II w przypisie podaje „Alleluja = Chwalcie Jahwe" - zdjęcie:

Inne przekłady: Bg, Bp, BT, Bw, BWP

4. W cytatach z Pism Hebrajskich

Najstarsze fragmenty greckiej Septuaginty zawierają hebrajską formę imienia Bożego i nie zastępowano go formą Kyrios (The Cairo Geniza, Oksford 1959, s. 222). Co potwierdza, że Jezus cytując z Pism Hebrajskich używał imienia Bożego (bo ono się tam znajdowało). Wszystko wskazuje na to, że imię Boże zaczęto usuwać z Pism Hebrajskich po śmierci Jezusa i jego apostołów**
Dlaczego tłumacze zatem nie przywracają imienia Bożego w miejscach Pism Greckich , gdzie są cytaty z Pism Hebrajskich?

5. Przekłady w których jest

Na fakty zawarte w pkt 4 + przypis, zaczęło zwracać uwagę kilku tłumaczy i uwzględniali oni imię Boże w Pismach Greckich - wszędzie tam gdzie były cytaty z Pism Hebrajskich*** (ale nie tylko):

• w r. 1533 Anton Margaritha umieścił tetragram w przekładzie Pism Chrześcijańskich na język hebrajski)
• Nowy Testament w przekładzie Szymona Budnego (1574)
• Die heilige Schrift des neuen Testaments, Dominik von Brentano (1791)
• A Literal Translation of the New Testament... From the Text of the Vatican Manuscript, Herman Heinfetter (1863)
• The Emphatic Diaglott, Benjamin Wilson (1864)
• „Bonner Bibel", Petrus Dausch (1932)
• The New Testament Letters, J.W.C. Wand, biskup Londynu (1946)
• Bible de Chouraqui (1985)
• Les Evangiles, Claude Tresmontant (1991)
• Santa Biblia. Traducida del arameo al español, Centro cultural Nueva Creación de Sonora (1994)
• Biblia Peshitta en Español, Instituto Cultural Álefy Tau (2006)
• Przekład Nowego Świata

6. Usuwanie z Pism Hebrajskich

Wracając do przekładów polskich - i usuwania imienia Bożego z pism Hebrajskich:

• w przekładzie Jakuba Wujka (Kraków 1962): Imię Boże w formie „Jahwe" spotykamy jedynie w spisach rzeczy poprzedzających poszczególne rozdziały oraz w przypisach
• Biblia gdańska: Imię Jehowa jest w 2 Mojżeszowej 6:3.
• Biblia Tysiąclecia (wyd. I): Imię Jahwe występuje w całych Pismach Hebrajskich z wyjątkiem Księgi Psalmów. W wydaniu II tłumacze wprowadzają imię Jahwe również do Psalmów, natomiast w wydaniu III i następnych pod naciskiem episkopatu zostało ono poza nielicznymi wyjątkami usunięte.
• Przekład KUL-u: Imię Jahwe występuje w całych Pismach Hebrajskich
• Biblia warszawska: W niektórych wydaniach imię Boże w formie Jahwe można znaleźć w 2 Mojżeszowej 3:14 i 6:3, w 4 Mojżeszowej 14:35 oraz w Izajasza 40:10 i 48:17. Najczęściej jednak występuje tylko w 2 Mojżeszowej 6:3.
• Biblia Warszawsko-Praska: Imię Jahwe występuje w wielu księgach Pism Hebrajskich, łącznie przeszło 3500 razy.
• Biblia poznańska: Imię Jahwe występuje w całych Pismach Hebrajskich, począwszy od Rodzaju 2:4.
• Biblia nieświeska Szymona Budnego (1574) używa formy Jehowa w Mateusza 1:20, 22, 23; 2:13, 15, 19; 4:7, 10; 5:35; 22:37, 44.
• Przekład Nowego Świata: Imię Jehowa występuje zarówno w Pismach Hebrajskich, jak i Chrześcijańskich Pismach Greckich w sumie 7210 razy.
• Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego (1579): Imię Boże w formie Jowa jest w Psalmie 119:65, 108, 150 i 159.

Zestawienie to wskazuje, jak jest skala usuwania imienia Bożego w Pismach Hebrajskich - ale uwzględnia występowanie wogóle imienia Bożego (nie zostały wziete po uwagę w których nie wsytępuje w ogóle imię Boże).

7. Przekład Nowego Świata

Przywrócenie imienia Bożego w Chrześcijańskich pismach greckich przez zespół tłumaczący Przekład nowego Świata - wyjaśnienie czy kierowali się tłumacze:

„1) Chrześcijańskie Pisma Greckie są natchnionym przez Boga uzupełnieniem świętych Pism Hebrajskich. Dlatego w przekonaniu tłumaczy nagłe zniknięcie z tekstu imienia Jehowy naruszałoby integralność całej Biblii.

Dlaczego wniosek ten jest rozsądny? Mniej więcej w połowie I wieku n.e. uczeń Jakub oznajmił starszym w Jerozolimie: „Symeon wyczerpująco opowiedział, jak to Bóg po raz pierwszy zwrócił uwagę na narody, aby z nich wziąć lud dla swego imienia" (Dzieje 15:14). Czy twoim zdaniem wypowiedź Jakuba byłaby logiczna, gdyby w I wieku n.e. nikt nie znał lub nie używał imienia Bożego?

2) Gdy odnaleziono odpisy Septuaginty zawierające tetragram, a nie słowo Kýrios (Pan), dla tłumaczy stało się jasne, że w czasach Jezusa imię Boże występowało we wczesnych kopiach tego przekładu greckiego i oczywiście w tekstach hebrajskich.

Wygląda na to, że uwłaczająca Bogu tradycja usuwania świętego imienia z manuskryptów greckich rozwinęła się nieco później. Czy Jezus i apostołowie kultywowaliby taką tradycję? (Mateusza 15:6-9)."

No cóż - należy pochwalić.

Podsumowanie

Nietrudno zatem zrozumieć postępowanie wielu tłumaczy - skoro w Pismach Hebrajskich usuwają imię Boże, dlaczego mieliby je przywracać w Pismach greckich? Z pewnością jednak nie cieszy się to uznaniem Boga.

Ps.
Ze względu na ograniczony czas, oparłem się na niewielu przypadkach (przekładach i przypadkach w nich występujących).

Przypisy

*
Osobiście uważam, że forma Jehowa jest lepszym tłumaczeniem, podobnie jak przyjęta w języku polskim forma tłumaczenia imienia syna Bożego: Jezus. Zobacz również: http://www.biblia.start24.eu/152-imie-Boga.html (patrz: Dodatkowe informacje)

**
Grecki przekład Akwili, dokonany w II w. n.e., zawierał hebrajski tetragram. Podobnie „Heksapla" Orygenesa występuje tetragram zapisany literami hebrajskimi The Journal of Theological Studies, Oksford 1944, t. XLV, ss. 158, 159).

Pod koniec IV w. n.e. Hieronim, we wstępie do ksiąg Samuela i Królów: „Po dziś dzień znajdujemy w niektórych woluminach greckich imię Boże - tetragram [יהוה] - napisane archaicznymi literami". A w pewnym liście napisanym w Rzymie w 384 r. oświadczył: „Dziewiątym [z terminów odnoszących się do Boga] jest tetragram, który uważano za [anekfòneton], czyli niewymawialny, a który tworzą litery Jod, He, Waw, He. Kiedy niektórzy niedouczeni napotykali go w książkach greckich, z powodu podobieństwa liter czytali ΠΙΠΙ [PIPI]" (F. Dunand, Papyrus Grecs Bibliques, Kair 1966, s. 47, przyp. 4).

Journal of Biblical Literature: „Jesteśmy przekonani, że mówiący po grecku Żydzi w dalszym ciągu pisali יהוה w swoich Pismach Greckich. Ponadto jest rzeczą zupełnie nieprawdopodobną, żeby od zwyczaju tego odstąpili pierwsi konserwatywni chrześcijanie pochodzenia żydowskiego, mówiący po grecku. Chociaż w mniej istotnych wzmiankach o Bogu prawdopodobnie używali słów (...) [Bóg] i (...) [Pan], to jednak opuszczenie tetragramu w samym tekście biblijnym byłoby dla nich czymś zgoła niezwykłym. (...) Ponieważ w dalszym ciągu wypisywano tetragram w kopiach Biblii greckiej będących Pismami pierwszego kościoła, więc należałoby przyjąć, że pisarze N[owego] T[estamentu] zachowywali tetragram w tekście biblijnym, gdy cytowali z Pisma Świętego. (...) Kiedy jednak usunięto tetragram z greckiego S[tarego] T[estamentu], przestał on się też pojawiać w cytatach ze S[tarego] T[estamentu] w N[owym] T[estamencie]. Tak więc gdzieś na początku II stulecia surogaty [określenia zastępcze] wyparły tetragram z obu Testamentów" (t. 96, nr 1, marzec 1977, ss. 76, 77).

Tosefta, spisany zbiór ustnych reguł sporządzony około 300 roku n.e., wspomina o tekstach chrześcijańskich, które były palone w sabat: „Nie ratują od ognia ksiąg ewangelistów i ksiąg minim [utożsamianych z hebrajskimi chrześcijanami]. Ale pozwalają, by płonęły tam, gdzie są (...) one oraz zawarte w nich zapisy Imienia Bożego". Według tego samego źródła rabin Jose Galilejczyk, który żył na początku II wieku n.e., powiedział, że w inne dni tygodnia „należy wyciąć zapisy Imienia Bożego, które w nich są [w pismach chrześcijan], zachować je, a resztę spalić" (The Tosefta - Translated From the Hebrew With a New Introduction pod redakcją Jacoba Neusnera). Istnieje zatem mocny dowód, że w II wieku n.e. Żydzi napotykali w chrześcijańskich tekstach imię Jehowa.

A zatem „chrześcijanami", którzy w odpisach Septuaginty ‛zamienili tetragram na słowo kyrios', nie byli pierwsi naśladowcy Jezusa - tylko odstępcy.

***

R. B. Girdlestone, dyrektor Wycliffe Hall w Oksfordzie:

„Jeśli w tym przekładzie [Septuagincie] zachowano to słowo [Jehowa] lub jeśli nawet używano innego słowa greckiego w miejsce Jehowa, a innego w miejsce Adonaj, to taki zwyczaj na pewno znalazł odzwierciedlenie w wypowiedziach i wywodach NT. Kiedy więc nasz Pan cytował Psalm 110, zamiast ‚Rzekł Pan Panu memu' mógł powiedzieć ‚Rzekł Jehowa do Adoni'".

„Gdyby chrześcijański uczony tłumaczył Grecki Testament na język hebrajski, to napotykając słowo Κύριος, za każdym razem musiałby się zastanowić, na jaki prawdziwy hebrajski odpowiednik wskazuje kontekst; ta sama trudność pojawia się przy tłumaczeniu NT na wszystkie języki, jeśli tytuł Jehowa faktycznie występował w ST [w przekładzie Septuaginty]. W wielu fragmentach wskazówką mogą być Pisma Hebrajskie: a zatem wszędzie, gdzie występuje wyrażenie ‚anioł Pański', wiadomo, że Panem jest Jehowa; podobnie rzecz się ma z wyrażeniem ‚słowo Pańskie' - jeżeli za wzór przyjąć ST - a także z tytułem ‚Pan Zastępów'. Natomiast napotkawszy sformułowanie ‚mój Pan' albo ‚nasz Pan', musielibyśmy pamiętać, że określenie Jehowa byłoby nie do przyjęcia i należałoby użyć słowa Adonaj lub Adoni"

(Synonyms of the Old Testament, 1897, s. 43)

Wróć do: imię Boga

Dlaczego używać imię Boże ?