ekklēsia - Kościół
"Termin ekklēsia, stosowany przez Pawła na oznaczenie Kościoła, pojawia się w grece świeckiej od czasów Eurypidesa i Herodota w znaczeniu zgromadzenie. Wskazuje on na zgromadzenie pełnoprawnych obywateli państw-miast (polis). Każdy z obywateli mógł na takim zgromadzeniu zabrać głos i zaproponować temat do dyskusji. Termin miał więc przede wszystkim konotacje polityczne i był zakotwiczony w języku demokracji greckiej. W LXX termin ten ma znaczenie świeckie (np. zgromadzenie armii przed walką) i religijne (np. zgromadzenie Izraelitów przed górą Synaj, zgromadzenie Izraelitów przed poświęceniem świątyni Salomona lub przed słuchaniem Słowa Bożego). Józef Flawiusz używa w swych pismach terminu ekklēsia 48 razy (z czego 18 to cytaty z LXX) w znaczeniu zgromadzeń świeckich, politycznych, religijnych lub okazjonalnych. Filon Aleksandryjski stosuje ten termin około 30 razy, z czego aż 25 stanowią cytaty z LXX, a pozostałe 5 przyjmuje znaczenie identyczne jak w grece klasycznej (P.T. O'Brien, Church, 124).
Na 44 wystąpienia terminu ekklēsia w listach Pawłowych, aż połowa pojawia się w 1 Kor. Etymologicznie rzecz ujmując, Kościół to zwołanie, zgromadzenie. W grece klasycznej termin wskazywał na zebranie mężczyzn, którzy mogli decydować w kwestiach politycznych. Hebrajskie pojęcie qāhāl, oddane w Septuagincie za pomocą ekklēsia, oznacza zgromadzenie ludu Bożego, który sprawuje kult modlitewny lub ofiarniczy. Paweł przejmuje to określenie na oznaczenie zgromadzenia chrześcijan w konkretnym, jasno oznaczonym miejscu. W adresach i zakończeniach listów niejednokrotnie termin ten łączy się z nazwą miasta, krainy lub prowincji, wskazując tym samym na Kościół lokalny (1 Tes 1, 1; Rz 16, 1; Ga 1, 2; 1 Kor 16, 19). Niekiedy termin ten jawi się jako określenie konkretnego zgromadzenia liturgicznego (14, 4. 5. 12. 19. 28. 34-35). Nieco rzadziej używa Paweł słowa ekklēsia na oznaczenie Kościoła w wymiarze powszechnym, aczkolwiek takie wykorzystanie terminu nie jest nieobecne w 1 Kor (10, 32; 12, 28; 15, 9).
Warto postawić sobie pytanie, czy pod terminem ekklēsia rozumie Paweł Kościół powszechny, czy raczej poszczególne gminy. Niektórzy teologowie nie widzą problemów z przyjęciem tezy, że Paweł odnosi ten termin do Kościoła powszechnego. Jako koronny argument wysuwają tezę, iż w takim właśnie sensie posługuje się tym terminem w 12, 28: I tak ustanowił Bóg w Kościele najprzód apostołów, po wtóre proroków, po trzecie nauczycieli... Jednak odczytanie tu terminu "Kościół" w kategoriach powszechnych zakłada anachroniczne rozumienie rzeczownika "apostoł". Otóż dla Pawła "apostoł" to nie tylko jeden z Dwunastu. Każdy Kościół lokalny ma swojego "apostoła - założyciela" (J.D.G. Dunn, The Theology of Paul the Apostle, 540-541). W takim przecież sensie Paweł mówi o sobie samym w 9, 1-2 (por. 2 Kor 10, 13-16). Mało przekonujący wydaje się także argument wysuwany na podstawie 12, 27-28: Wy przeto jesteście Ciałem Chrystusa i poszczególnymi członkami. I tak ustanowił Bóg w Kościele... Mówiąc "wy", Paweł ma na myśli adresatów listu, czyli samych Koryntian. To oni - w Koryncie - stanowią Ciało Chrystusa. To samo jest prawdą w odniesieniu do 10, 32: Nie bądźcie zgorszeniem ani dla Żydów, ani dla Greków, ani dla Kościoła Bożego. Mówiąc o Żydach i Grekach, Paweł ma na myśli sytuację Kościoła korynckiego. Jego członkowie nie tylko wywodzą się spośród Żydów i Greków, ale także pośród nich żyją. Nie można więc z całą pewnością twierdzić, że w chwili powstawania 1 Kor termin ekklēsia odnoszono już do Kościoła powszechnego. Sam Paweł w 1 Kor najczęściej używa go w odniesieniu do Kościoła lokalnego (1, 1; 14, 23; 16, 19). Kościół ten charakteryzuje Paweł w 1, 26-30.
Niekiedy znaczenie terminu ekklēsia w 1 Kor zawęża się jeszcze bardziej. Oznacza on nie Kościół lokalny jako całą wspólnotę chrześcijan mieszkających w mieście, ale tzw. kościół domowy, a więc zgromadzenie osób, które zbierają się na modlitwę lub sprawowanie Eucharystii w określonym domu jednego z wierzących. Należy pamiętać, że pierwsze domy modlitw o charakterze publicznym powstały nie wcześniej niż w połowie III stulecia (P.T. O'Brien, Church, 125). Wydaje się, że o domowych kościołach mówi Paweł w 14, 23 i 16, 19." - strony 547 i 548, dz. cyt.; śródtytuł 3.1. Rozumienie terminu ekklēsia
Przytoczyłem z dzieła --
"PIERWSZY LIST DO KORYNTIAN", z cyklu "NOWY KOMENTARZ BIBLIJNY" [edycja wielotomowa], ks. Mariusz Rosik, NT VII, Edycja "Święty Paweł", wyd. 2009.
