Księga przysłów - Wstęp
Przysłowie
Wyraz hebrajski tłumaczony na „przysłowie” lub „przypowieść” (maszál) jest na ogół wywodzony od rdzenia oznaczającego „przyrównać; upodobnić się”. Rzeczywiście wiele przysłów zawiera różne porównania lub wskazuje na podobieństwo. Niektórzy uczeni łączą ów termin z hebrajskim czasownikiem „panować”; niekiedy może więc chodzić o słowa panującego (np. Króla) lub dobitną wypowiedź świadczącą o przewadze intelektualnej.
Przysłowia w Izraelu
Izraelici posługiwali się różnorakimi formami przysłów:
- Treściwe, ma ogół zwięzłe, wypowiedzi nawiązujące do sytuacji życiowych.
Nie każde takie przysłowie wyrażało poglądy zgodne z naukami Boga (Eze 12:22,23; 18:2,3) - Szydercze lub wzgardliwe wyzwiska.
Wyśmiewana osoba lub przedmiot \"był przysłowiem\", czyli np. pośmiewiskiem (Ps 44:13-15; Jer 24:9). Osoba, która \"stała się przysłowiem\", były tematem pijackich piosenek, a niekiedy pluto im w twarz, co oznaczało ogromne poniżenie (Ps 69:11, 12; Hi 17:6) - Obszerniejsze opowieści
Ironiczna obszerna przypowieść wyśmiewająca skutki dumy króla Babilonu z 14 rozdziału księgi Izajasza - Zagadka
Przysłowie nazywano zagadką jeśli użyte w nim porównanie było zakamuflowane (Ps 78:2; Eze 17:2-18) - Przypowieści w formie poetyckiej
Przykładem jest Księga Hioba, gdzie przysłowia nie są zwięzłe, lecz przedstawione w postaci tekstów poetyckich - rozbudowanych, wypełnionych przenośniami (Hi 27:1; 29:1)
Biblijna Księga Przysłów
Księga Przysłów nazywana również Księgą Przypowieści lub Przypowieści Salomona. Choć sama księga oprócz przysłów Salomona zawiera też wypowiedzi innych mężczyzn (Agur*, Lemuel**) i jednej kobiety.
Wiele źródeł podaje zakończenie spisywania tej księgi na 5 ty wiek p.n.e. Niemniej rozdział 25 a werset 1, będący ostatnią wskazówką chronologiczną zawartą w tej księdze, nawiązuje do rządów króla Ezechiasza: \"I są to przysłowia Salomona, przepisane przez ludzi króla judzkiego, Ezechiasza\" (BT, Prz 25:1). Można więc wysnuć przypuszczenie, że zebranie wszystkich przysłów w jedną księgę nastąpiło przed śmiercią Ezechiasza (ok. 717 p.n.e). Dodatkowo przemawia za takim rozumowaniem fakt, iż niektóre wydania tekstu hebrajskiego zawierają trzy litery: Chet, Zajin i Kof (חזק), będące podpisem króla Ezechiasza pod tekstem przepisanym przez jego skrybów i stanowiące znak, iż dzieło to zostało ukończone.
Samo zebranie zaś przysłów prawdopodobnie nastąpiło w latach 1037 -998 p.n.e za panowania Salomona, gdy jeszcze trzymał się właściwej drogi. Nie sposób ustalić natomiast, kiedy Agur i Lemuel zebrali swoje materiały. Jeden ze zbiorów przysłów powstał w latach 745-717 p.n.e. za panowania Ezechiasza.
Księgę spisano w stylu typowym dla poezji hebrajskiej - uwypuklając rytmiczność myśli, wykorzystując podobieństwa albo przeciwstawienia pojęć. Nie chodzi o to, by końcówki linii lub wierszy się rymowały, czyli miały podobne brzmienie. Układ ten polega na tworzeniu rytmicznych członów zawierających równoległe myśli lub pojęcia. Owa rytmiczność przydaje tej poezji piękna oraz potęguje siłę oddziaływania wyrażonych myśli. Mogą one być bliskoznaczne lub przeciwstawne, a paralelne ich zestawienie służy ich rozwinięciu, wzbogaceniu lub uściśleniu.
Ostatnie 22 wersety księgi Przysłów napisano akrostychem alfabetycznym, którym też posługiwał się Dawid w wielu swoich psalmach. Polega to na tym, że pierwszy wers (lub wersy pierwszej zwrotki) zaczyna się pierwszą literą alfabetu hebrajskiego — ’alef (א), następny wers (wersy) drugą literą — bet (ב) i tak dalej***.
Żadnych wątpliwości nie może też budzić kwestia przynależności tej księgi do natchnionych przez Boga:
- Pisarze Chrześcijańskich Pism Greckich powoływali się na nią wielokrotnie np. apostołowie Piotr, Jakub, Paweł.
- Zgodność z pozostałymi księgami Biblii
- Dokładność pod względem naukowym
- 25:20 - mowa o reakcjach kwasów z roztworami alkalicznymi
- 31:4,5 - alkohol przytępia zdolność myślenia
- 24:13 - porady w zakresie żywienia
- 17:22; 15:17 - spostrzeżenia z dziedziny psychosomatyki
- Doskonała znajomość natury ludzkiej w opisanych przysłowiach
Przypisy:
*Syn Jake, pisarz 30 rozdz. Przysłów (Prz 30:1). Nie powiedziano o nim nic więcej, toteż trudno ustalić bliżej, kim był. Uważa się, że żył w okresie między panowaniem Salomona (1037-998 p.n.e.) a panowaniem Ezechiasza (745-717 p.n.e.).Niektórzy uczeni rabini uznawali imię Agur za alegoryczne i odnosili je do Salomona. Dlatego w przypisie do Przysłów 30:1 w The Soncino Books of the Bible (red. A. Cohen, Londyn 1952) przytoczono midrasz: „Został nazwany Agurem, ponieważ zgromadził (agar) wiedzę z Tory, oraz synem Jake, bo ją wypluł (hikki), to znaczy zbagatelizował ostrzeżenie przed mnożeniem żon”. Ale nawet żydowscy komentatorzy nie byli jednomyślni w tej sprawie. Wielu utrzymywało, iż zmiana stylu, języka i treści wskazuje na innego pisarza.
**„należący do Boga; Boży”
Niezidentyfikowany król z czasów starożytnych, którego słowa zanotowano w 31 rozdz. Przysłów. Jego tożsamość jest przedmiotem wielu dyskusji. Niektórzy komentatorzy sugerują, że Lemuel to inne imię Salomona, drudzy zaś są zdania, iż chodzi o Ezechiasza. Słowa króla Lemuela to „ważkie orędzie, które ku skorygowaniu przekazała mu matka” (Prz 31:1). Nie wiadomo jednak, kiedy i w jakich okolicznościach to nastąpiło.
***
Jako ciekawostkę można przytoczyć Psalm 96:11 w którym występuje akrostych imienia JHWH
